Op 6 januari kon je “live” een couppoging beleven in de Verenigde Staten. Je zag het gebeuren via CNN; de feiten ontrolden zich voor je ogen, maar waar keek je nou precies naar? De behoefte aan duiding ( uitleg, commentaar) was – althans bij mij – erg groot. Dat de democratie werd bedreigd door een ontketende meute, die geen coronavoorzorgen in acht nam, was duidelijk. Dat de poging uiteindelijk vrij klungelig verliep ook. Maar mij bekroop “real time” onmiddellijk het gevoel dat er hard diende te worden ingegrepen met veel politie en soldaten om het Capitool schoon te vegen. Dat gebeurde niet. Het duurde een uur of vijf á zes voor we duidelijk zagen, dat de oproerkraaiers werden teruggedrongen. Arrestaties zagen we niet. Het leek er een beetje op dat er sprake was geweest van een wat uit de hand gelopen demonstratie en dat de rust was weergekeerd. In de afgelopen dagen is wel duidelijk geworden, dat dat beeld niet klopt met wat er werkelijk is gebeurd. Er was heel wat meer aan de hand. Diverse demonstranten kwamen met wapens, bommen en tiewraps het Capitool binnen en bleken het voorzien te hebben op met name Nancy Pelosi ( Democratische oppositieleider) en Mike Pence ( Vice-President en Republikein). Niet om er een vriendelijk gesprekje mee te voeren, maar om ze daadwerkelijk op te hangen.

Het verschil tussen wat je feitelijk ziet gebeuren en de duiding ervan in een later stadium, is mij het duidelijkst geworden uit een opname van enkele minuten, dat op 6 januari live werd uitgezonden. In de opname zien we een politieagent, die in zijn eentje door een meute de trappen wordt opgejaagd. Een beeld waar de machteloosheid van ordehandhaving van afdroop. Agent Goodman deed in zijn eentje echter iets heel belangrijks. Boven aan de trap was de deur naar de Senaatskamer. Op 7 januari openden bijna alle kranten met de iconische foto van de gebarricadeerde deur van de Senaatszaal met beveiligers met getrokken pistolen gespannen kijkend naar de kapotte glazen in de deur. Buiten op de gang, zo is nu duidelijke geworden , stond agent Goodman, die geen enkele kans leek te maken tegen de opgehitste meute.

“Maar inmiddels is duidelijk dat Goodman helemaal niet zo hulpeloos was, maar de menigte op sluwe wijze de verkeerde kant op dirigeerde. Boven aan de trap keek hij snel om het hoekje en zag dat de Senaatszaal nog niet afgegrendeld was. Vervolgens gaf hij de voorste bestormer een duw de verkeerde kant op. De truc lukte”, aldus De Volkskrant van vandaag( p.13). Dat de agent “Goodman” heet, zal wel toeval zijn, maar draagt zeker bij aan de heroïek en symboliek van het moment. Het blijft nog een open vraag, wie verantwoordelijk is, of zijn, voor het slecht voorbereid zijn op de bestorming en waarom het zo lang duurde voordat er versterkingen kwamen opdagen om de menigte te verwijderen.

Dat Trump vooraf aanzette tot de bestorming is duidelijk uit zijn speech af te leiden, en dat hij uren later opriep aan de menigte ( die hij zei lief te hebben en die echte patriotten waren) om naar huis te gaan, toen de couppoging al lang en breed was uitgeblust – dus te weinig en te laat – is al even duidelijk, althans voor CNN en de Democrats. Trumps aanhangers en handlangers denken daar kennelijk nog heel anders over. Hoeveel Republicans wisten er van en ondersteunden actief, dan wel passief de couppoging? Dat is een vraag, die nog niet kan worden beantwoord. Feit is wel, dat de formele vaststelling van de verkiezingsuitslag op 6 januari ook na de bestorming van het Capitool nog door zeven Republicans werd betwist en gedwarsboomd.

Het is nog niet over. De FBI bereidt zich voor op dreiging van gewapende protesten in het hele land. Vijftig hoofdsteden worden als doelwit beschouwd voor nieuwe gewelddadige protesten. Dreigend, als je bedenkt, dat zo’n beetje iedere Amerikaan over wapens beschikt.

De democratie heeft een door velen reeds in een ver verleden opgemerkte achilleshiel. Als de meerderheid een dictatuur wenst, betekent dit haar eigen einde. In de VS is echter geen sprake van een meerderheid. Trump kwam in 2016 aan de macht met 3 miljoen stemmen minder dan zijn opponent Hillary Clinton. De verkiezingen van november 2020 leverden zelfs een verschil op van 7 miljoen in het voordeel van Joe Biden ( de zgn. “popular vote”). Er is dus sprake van een minderheid die de macht wil overnemen. Daartegen mag met geweld als dat nodig is  om de grondwet te handhaven, gereageerd worden. Dat noemen we een “weerbare democratie”. Dat Trump juist vandaag voor de tweede keer tijdens zijn ambtsperiode een impeachment tegen zich hoort uitgesproken door het Amerikaanse Congres, is een voorbeeld van zo’n weerbare democratie, maar het is nog niet voorbij. Onduidelijk blijft vooralsnog hoeveel Republicans het impeachmentvoorstel in de Senaat zullen steunen. Het blijven spannende tijden in de VS.

Rechts Nederland was in het recente verleden erg gecharmeerd van Trump. Wilders zag Trump en Orban als zijn voorbeelden ter navolging. Baudet, nog recent beticht van anti-semitische elementen in zijn partij, tweete in de hitte van de bestorming van het Capitool, dat Trump een goede leider van de VS was en dat ook voor de hele wereld zou kunnen zijn. De tweet werd snel weer verwijderd, maar duidelijk is wel, dat Nederland ook het Binnenhof afdoende dient te beveiligen tegen copykids als Wilders en Baudet en hun gemakkelijk op te hitsen en te misleiden aanhang. Een weerbare democratie schakelt dit soort “leiders” tijdens verkiezingen uit. Traditioneel sluiten latente antisemieten en  een select gezelschap boeren uit frustratie over het heersende overheidsbeleid zich bij dit soort clubs aan. Dat is niet nieuw. Daar zijn historische voorbeelden te over van. We gaan het zien in maart. Ik ben er niet rustig op. Laten we alert blijven en niet het naïeve van Chamberlain in 1938 kopiëren: “Its peace for our time”. Nog geen twee jaar later brak de Tweede Wereldoorlog uit.