In De Volkskrant van vandaag worden drie recente columns van Amerikaanse historici samengevat, die de bestorming van het Capitool historisch proberen te duiden. Het zoeken en vinden van historische parallellen is al sinds jaar en dag een even hachelijke, als veel toegepaste methode om het heden te duiden en te waarschuwen voor de toekomst. Timothy Snyder ziet in de couppoging van Trump een soort pré-fascisme: “niet omdat het heden het verleden herhaalt, maar omdat het verleden licht werpt op het heden”. Een mooie zin, die tot nadenken stemt.

Trumps “fake news” ( waartoe hij de historici die in de NewYork Times en de Washington Post publiceerden, zeker zal hebben gerekend) als aanval op de vrije pers lijkt veel op de “Lügenpresse” van de nazi’s. Tegenstanders voor leugenaars uitmaken, terwijl je zelf duizenden in een dagelijkse stroom de wereld instuurt (allemaal gefactchecked), lijkt er ook erg op, maar een echte grote leugen heeft het nog niet opgeleverd. Nog niet zo groot en verstrekkend als het Hitlermantra, dat het internationale jodendom en de linkse partijen als het grote kwaad diende te worden beschouwd. Dat Trump nu de mythe probeert post te doen vatten, dat de verkiezingen van 2020 als een grote zwendel moet worden beschouwd, is niettemin wel een poging om zo’n grote leugen in de hoofden van zijn aanhangers te prenten.

David Blight trekt niet een parallel met de nazi’s , maar met de Lost Cause-beweging in de zuidelijke staten, toen ze de (Amerikaanse) Burgeroorlog hadden verloren. Een beweging, die rassenscheiding voorstond, al werd door de aanhangers beweerd, dat de Confederatie ( de verenigde zuidelijke staten, die met een eigen vlag tegen de Yankees, de noordelijke staten ten strijde waren getrokken) niet vocht om de slavernij in stand te houden en, naar eigen zeggen, eigenlijk ook nooit op het slagveld waren verslagen. “Het was een leugen op zoek naar een verhaal”, aldus Blight. Een poging om een gruwelijke slavenplantage tot een harmonieuze gemeenschap te bombarderen, waarin iedereen zijn plaats wist. Eén van de bestormers van het Capitool konden we met de vlag van de Confederatie zien zwaaien. Niet toevallig, aldus de historici.

De laatste dagen van het presidentschap van Trump, waarin hij steeds meer in een isolement raakt, waarin zijn geldschieters en een stoet ministers schielijk het hazenpad kiezen en waarin hij steeds meer in toorn het geloof in zijn eigen waarheid overeind probeert te houden, doen wel enigszins denken aan de laatste dagen van Hitler in een Berlijnse bunker, zo treffend verbeeld in de speelfilm “Der Untergang” . Het wil er bij Trump niet in dat hij de verkiezingen verloren heeft, zoals Hitler ook nog heel lang bleef geloven in de eindoverwinning. Walter C. Langer, Amerikaans psycholoog, voorspelde in 1943 al, dat Hitler, geconfronteerd met het onvermijdelijke van de nederlaag, uiteindelijk zelfmoord zou plegen. Het is wetenschappelijk not done om iemand een psychologische diagnose op te plakken, als hij niet in persoon bij de psycholoog op de bank heeft gelegen. Langer heeft Hitler nooit ontmoet, maar ontwierp niettemin een treffend profiel met een rake voorspelling. Trump is al ettelijke malen een narcist genoemd, die zo is opgevoed, dat als je niet wint, je een lamlendige looser bent. Ik ben benieuwd, of latere historici dit van belang zullen achten voor zijn presidentschap, als ze een biografie van Trump gaan schrijven. Afstand in tijd wordt wel als een groot voordeel gezien door historici om het  leven en de tijd zo onbevangen en objectief mogelijk te kunnen schetsen. Ik waag dat te betwijfelen. Het is geen historische wet. Dat zou immers betekenen dat we de tijd van de hunebedbouwers beter in beeld kunnen brengen, dan de Tweede Wereldoorlog.

De geschiedenis herhaalt zich niet, maar het kan wel wijzen op wat er in min of meer vergelijkbare situaties kan gebeuren. De bestorming van het Capitool is al wel vergeleken met de Kristallnacht van 1938, het gewelddadige begin van de  jodenvervolging; Trumps laatste dagen met Hitlers teloorgang. Daar gaapt echter nog een groot gat tussen: de Tweede Wereldoorlog. Voorspellen is dus hachelijk, waarschuwen is geen probleem, wat mij betreft, ook niet wanneer gebeurtenissen uit het verleden nadrukkelijk in de beschouwing worden betrokken. Het zou naïef zijn er geen kennis van te nemen.