Het is vaker beweerd: historische parallellen opperen voor gebeurtenissen die nu plaats vinden, of – sterker nog – in de toekomst in het verschiet liggen, is een heikele maar veel beoefende bezigheid. In het Dagblad van het Noorden ( 9 februari 2021, p. 14) heeft de Amerikaanse historicus, Todd H. Weir, die gespecialiseerd zegt te zijn in de Duitse geschiedenis, een opiniestuk gepubliceerd onder de titel ’Is Trump een fascist?’ Om te kunnen beoordelen, of Trumpisme een bedreiging blijft voor de Amerikaanse democratie pleit hij er voor om niet naar het doel te kijken. Hij gaat er niet van uit , dat Trump een totalitaire heerschappij wil(de) vestigen. Beter is het om naar de gebruikte technieken te kijken: “…in plaats van ons af te vragen of Trumps doelen fascistisch waren, moeten we ons afvragen of zijn technieken te vergelijken zijn met die van Mussolini en Hitler”.

Todd somt daarbij een aantal vergelijkbare technieken op, zoals de mythe van de gestolen verkiezingen, die vergelijkingen oproept met de dolkstootlegende van de nazi’s; de bestorming van het Capitool met de fascistische Mars op Rome (1922) en meer. De historicus lijkt in zijn voorbeelden het nazisme en het fascisme over één kam te scheren, maar dat kan er aan liggen dat er verwantschap in gehanteerde technieken zit. Hij concludeert: “ Als de Republikeinen deze technieken niet weren, als wetgevers er geen wettelijke limieten aan stellen, dan is het goed mogelijk dat de erosie van democratische normen die begon onder Trump nu een permanent onderdeel worden van dit verdeelde politieke systeem”. Met wetgevers zal Todd ongetwijfeld volksvertegenwoordigers, of parlementariërs bedoelen. De waarschuwing van deze historicus gaat dus verder dan een vergelijking van gehanteerde technieken. Uiteindelijk vormen zij een bedreiging voor de democratie zelf.

De middelen zijn niet los te zien van het doel. Todd loopt in zijn eigen valkuil. De waarschuwing, die hij afgeeft, komt er op neer, dat hij door de technieken de democratie bedreigd acht. Het omverwerpen van de democratie door er eerst aan mee te doen en vervolgens een totalitair regime te vestigen, was een duidelijke doelstelling van zowel het Duitse nazisme, als het Italiaanse fascisme.

In onze tijd heiligt het niet om doel en middelen uit elkaar te halen en los van elkaar te zien. Wie zegt mij, dat Trump-aanhangers in binnen- en buitenland het credo dat het doel alle middelen heiligt, niet hanteren? Wie zegt mij dat Trump zelf dat wel doet?