Fouten begaan en foutieve inschattingen maken is onvermijdelijk aan het menszijn gekoppeld. Niet dat we het nastreven, maar we zitten er wel eens naast. In de politiek en het bedrijfsleven en in het leven van alledag worden fouten gemaakt, benoemd, ontkend of toegegeven en wordt de foutenmaker in principe ter verantwoording geroepen en gestraft. Hij/zij wordt ontslagen, of – in het geval van een misdrijf of misdaad – veroordeeld en opgesloten. Zo zou het moeten gaan en zo gaat het vaak ook al zijn er uitzonderingen. Gisteren is in de VS nog snel even een doodvonnis voltrokken op een vrouw, die daartoe was veroordeeld omdat zij een man en zwangere vrouw koelbloedig had afgeslacht. De president die dit doodvonnis liet voltrekken kreeg zelf een impeachment aan de broek omdat hij de democratie willens en wetens had willen omverwerpen. Hij zit nog steeds in het Witte Huis en is nog steeds de “commander in chief” die het leger aanvoert en de nucleaire codes in handen heeft.

In Nederland is sprake van een jarenlang voortwoekerende “toeslagenaffaire”, waarbij achtereenvolgende kabinetten, het parlement, ministers en rechters burgers als fraudeurs lieten aanmerken door de Belastindienst, die braaf de regels toepaste en de fraudeurs tot forse terugbetalingen en boetes dwong. Een opeenstapeling van fouten en foutieve inschattingen lag er aan ten grondslag. Onderzoek werd verricht met een spijkerharde en vernietigende uitkomsten en de vraag is nu, of dit politieke consequenties moet krijgen. Worden de overtreders ontslagen, stappen de verantwoordelijken op, of niet? In essentie is dit een kwestie van politiek fatsoen en moreel leiderschap: fouten moeten hersteld worden en de daders gestraft. Dan keert het vertrouwen in de staat en haar uitvoerders terug. In de politiek gaat het dan om twee mogelijkheden: of je stapt zelf op, of je wordt daartoe door het parlement gedwongen.

Vandaag stapt Lodewijk Asscher (PVDA) eigener beweging op, vanwege zijn rol van enkele jaren geleden in de toeslagenaffaire. Triest voor hem, maar het getuigt wel van moreel leiderschap: je fouten niet alleen toegeven en excuses aanbieden, maar ook de persoonlijke consequenties daaruit trekken. Nu is hij niet de enige, zelfs niet de eerstgeroepene, die zich heeft verkeken op de gevolgen van de toeslagenaffaire en hoe dit door “het apparaat” werd aangepakt. Er zijn er meer. Het hele huidige kabinet slaagt er nog steeds niet in om de zaak bevredigend en enigszins vlot en voortvarend op te lossen. Kunnen ze allemaal rustig doorregeren als er al een voormalige minister en huidige partijleider is opgestapt? Hoe zal het gaan met CDA-er Pieter Omzigt, die de zaak aanzwengelde  en hoe met de voorzitter van de onderzoekscommissie, die zo’n snoeihard oordeel velde (ook CDA) en hoe met de VVD en D’66-ministers die verantwoordelijkheid droegen en dragen, inclusief de minister-president? Het komt aan op moreel leiderschap, dat dient uit te stijgen boven eigen ego en partijbelang.

Fouten worden gemaakt en zullen ook in de toekomst gemaakt worden. Niet omdat we dat willen, maar omdat we allemaal feilbaar zijn. Niet alle fouten zijn aanleiding om op te stappen, maar soms gaat het wel degelijk om het tonen van ruggegraat en het heiligen van principes. In een democratie zijn daar ongeschreven regels voor. Je kunt ze negeren, of helemaal niet kennen, zoals Trump in de VS doet, maar het systeem werkt dan in principe zo, dat je bij verkiezingen wordt afgestraft. Daarvoor is het collectieve geheugen van het kiezersvolk wel noodzakelijk. Helaas schort het daar nog wel vaak aan. Dan kan het soms gruwelijk misgaan. Over normen en waarden, over goed en kwaad, over waarheid en leugen kunnen inzichten verschillen en kan er derhalve stevig over worden gediscussieerd. Dat soort noties zijn niet voor iedereen gelijk, al zijn er niet te ontkennen of weg te redeneren feiten.

Mijn stem wordt mede ingegeven door wat ik onder moreel leiderschap versta: je liegt niet tegen je volk, je benoemt de problemen zonder aanzien des persoons en geeft aan wat je er aan wilt gaan doen. Met de beste bedoelingen. En dat je soms van mening, of inzicht verandert, omdat je tot een andere afweging bent gekomen, of nieuwe gegevens hebt ontdekt, is voor mij geen probleem, eerder een pré. En natuurlijk kun je fouten maken. Daar herken ik me wel in. Daar herken ik de soort, het mens-zijn, wel in.

Daarom zou ik nooit op Trump stemmen.