Gekluisterd aan CNN-televisie was ik getuige van een ontluisterende gebeurtenis in de Verenigde Staten. Het centrum van de democratie – het Capitool – werd overlopen door rechtse en extreemrechtse demonstranten ( Altrightaanhangers, KuKluxKlan,neonazi’s), die in wat al gauw een “opstand” werd genoemd, daartoe opgeroepen door de zittende president, een bedreiging vormden voor de in vergadering bijeengekomen volksvertegenwoordigers ( Congress en Senate) om de verkiezingsuitslag officieel vast te stellen. Fascinerende televisieverslaggeving, die ons live verslag deed van een halfslachtige couppoging, nooit eerder vertoond in de VS, die uiteindelijk met een sisser afliep en waarbij “slechts” vijf dodelijke slachtoffers vielen. We zagen beveiligers met getrokken revolvers, die de deuren naar de vergaderruimten hadden gebarricadeerd, gespannen kijkend naar de ingeslagen glazen in afwachting van mogelijk binnenstormende demonstranten, die al gauw tot “domestic terrorists“ werden omgedoopt. De geladen sfeer kwam hard binnen in onze huiskamer.

Ontluisterend voor de Amerikaanse democratie, maar vooral ook ontluisterend voor werkelijkheidsbesef en waarheid. We zagen een grote menigte, die kon worden opgeroepen om in opstand te komen op basis van een hardnekkig volgehouden leugen, nl.  dat de verkiezingen niet eerlijk waren verlopen, dat niet Biden met 7 miljoen stemmen meer, maar Trump met een straatlengte voorsprong de verkiezing had gewonnen. Er was geknoeid met de stemmen, dat had Trump al in juni 2020 voorspeld: of hij zou dik winnen, of er was met de uitslag geknoeid. De Trumpmythe kreeg op 6 januari in zijn meest lelijke vorm een uitlaadklep. We zien, dat mensen ook al woedend kunnen worden en in actie kunnen komen op basis van een complottheorie, die zo vaak herhaald wordt, dat het op hersenspoeling lijkt. De grondwet werd met voeten getreden door een meute die zichzelf als de verdedigers van diezelfde grondwet zagen en zien.

We kijken naar de laatste dagen van een presidentschap, dat op het nippertje geen dictatorschap werd. De aanval op de democratie van het machtigste land ter wereld is weliswaar afgeslagen, maar het systeem is zo ingericht, dat een antidemocraat er gebruik van kan maken om binnen het stelsel diezelfde democratie om zeep te helpen. Dat hebben we in de jaren dertig van de vorige eeuw ook al eens in Duitsland zien gebeuren. Ook toen speelde een mythe een belangrijke rol. De zogenaamde “dolksteeklegende” van de nazi’s stelde dat de zittende democratisch gekozen partijen de eer van het land en  het heldendom van de Duitse soldaten hadden verkwanseld aan de Geallieerden tijdens de Vrede van Versailles (1919).

De VS is al geruime tijd niet meer het lichtende voorbeeld van een goeddraaiende en rechtvaardige democratie. Geen voorbeeld meer voor navolging. Het ging nu net goed, maar het kan zo maar opnieuw gebeuren en dan fout gaan. Washington is niet meer “the shining city on the hill”. En nog is de vreedzame overdracht van de macht, hét symbool van de Amerikaanse democratie, geen feit. We moeten nog tot 20 januari wachten voordat we enigszins opgelucht adem kunnen halen.

Het lijkt van het grootste belang dat we machthebbers kiezen op basis van een degelijk programma en een moreel hoogstaand karakter boven narcistische psychopaten, die alleen uit zijn op de constante bevrediging van het eigen ego en die in een waanwerkelijkheid leven. De VS zal zich in de komende periode vast en zeker beraden op afzettingsprocedures en bescherming van volksvertegenwoordigers. Impeachment en 25ste amendement bieden onvoldoende waarborg tegen machtsmisbruik en geestesziekte. Een gek de nucleaire codes in handen geven is zelfmoord. Het kan in één dag volledig misgaan.